Λίμνη Κερκίνη: Στον χορό των φλαμίνγκο

Η λίμνη Κερκίνη στη βόρεια Ελλάδα ξεχωρίζει ως ένας τόπος με μοναδικής αξίας βιοποικιλότητα. Θεωρείται η πιο εύκολα προσβάσιμη περιοχή για παρατήρηση της ορνιθοπανίδας στην Ελλάδα- και ίσως σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Από τα μέσα Ιουλίου έως και τον Νοέμβριο χιλιάδες αποδημητικά πουλιά καταφθάνουν στα νερά της λίμνης Κερκίνης και παραμένουν μέχρι την άνοιξη. Έρχονται από τον βορρά για να ξεχειμωνιάσουν στο νότο έχοντας διανύσει χιλιάδες χιλιόμετρα. Και, ειδικά το φθινόπωρο χαρίζουν ένα μοναδικό υπερθέαμα.

Ο επισκέπτης μπορεί να τα δει και σε πολλές περιπτώσεις να τα φωτογραφήσει.

Η περιοχή της Κερκίνης εντάσσεται στους 10 Υγρότοπους Διεθvoύς Σημασίας της Ελλάδας (γvωστoί και ως Υγρότoπoι Ramsar) και περιλαμβάνεται στις 196 Σημαvτικές Περιoχές για τα πoυλιά της Ελλάδας ως Περιοχή Ειδικής Πρoστασίας.

Αυτός ο παραδεισένιος υδροβιότοπος, που περιβάλλεται από δύο όμορφα βουνά, το όρος Κερκίνη (Μπέλες) και το Μαυροβούνι, προέκυψε μετά από ανθρώπινη παρέμβαση.  Η λίμνη Κερκίνη είναι τεχνητή. Δημιουργήθηκε όταν κατασκευάστηκε το 1932 το φράγμα στον ποταμό Στρυμόνα στο χωριό Λιθότοπος. Μέχρι τότε ήταν μία μικρή λίμνη με έλη.

Σήμερα αυτός ο τόπος είναι κορυφαίος προορισμός για παρατήρηση πολλών άγνωστων στους ανθρώπους της πόλης πουλιών, για ήσυχες βόλτες σε γαλήνια τοπία μακριά από ηχορύπανση και φασαρία, για δραστηριότητες στη φύση όπως ποδήλατο, βαρκάδα, ιππασία.

Η περιοχή έχει όλες τις προδιαγραφές για ανάπτυξη του αγροτουρισμού με απαραίτητη προϋπόθεση το σεβασμό στο περιβάλλον.

Το χωριό Κερκίνη

Ιδανική βάση διαμονής για να ανακαλύψει κάποιος τα μυστικά της λίμνης είναι το αγροτικό κεφαλοχώρι Κερκίνη (53 χλμ βορειοδυτικά της πόλης των Σερρών και 95 χλμ από Θεσσαλονίκη).

Εδώ βρίσκεται το Κέντρο Πληροφόρησης Υγροτόπου της λίμνης Κερκίνης και λειτουργούν όλο τον χρόνο ξενώνες, ταβερνάκια με καλό φαγητό και αγορά.

Χτισμένο πλάι στις δυτικές όχθες της λίμνης, το χωριό Κερκίνη με τα χαμηλά σπίτια του- όλα τους με κεραμιδένιες στέγες και καταπράσινες αυλές- παραμένει ζωντανό και φιλόξενο. Οι κάτοικοί του ασχολούνται κυρίως με τις αγροτικές εργασίες, την κτηνοτροφία και τον τουρισμό.

Από νωρίς το πρωί στο μικρό λιμανάκι του χωριού Κερκίνη μικροπαραγωγοί στήνουν τους πάγκους τους με τοπικά παραδοσιακά προϊόντα. Οι βαρκάρηδες περιμένουν επισκέπτες για μία ξενάγηση στα πιο απόμακρα σημεία της λίμνης με τις παραδοσιακές βάρκες, τις πλάβες.

Ο γύρος της λίμνης Κερκίνη

Ακολουθήστε τους χωματόδρομους στα αναχώματα (βατοί ακόμη και για συμβατικά αυτοκίνητα) καθώς οδηγούν κοντά στις όχθες της λίμνης. Εκτυλίσσονται μαγευτικές εικόνες, που σε τίποτα δεν θυμίζουν τα ελληνικά τοπία, όπως τουλάχιστον τα έχουμε συνηθίσει στο νότο.

Και ίσως, δεν είναι τόσο οι εικόνες που εκπλήσσουν όσο οι ήχοι της φύσης, ή καλύτερα η ησυχία της. Μόνο τα πουλιά ακούγονται…

Για τον ανυποψίαστο ταξιδιώτη, η λίμνη Κερκίνη λαμβάνει εξωπραγματικές διαστάσεις στην πρωινή αχλή. Ένα λεπτό πέπλο ομίχλης θαμπώνει το τοπίο κι ο ήλιος δείχνει αδύναμος δίνοντας ασημένιες αποχρώσεις στην ακινησία των νερών.

Μία εναλλακτική διαδρομή για το γύρο της λίμνης είναι το ανάχωμα από τη Βυρώνεια που οδηγεί στις όχθες και καταλήγει στο Λιθότοπο και το φράγμα. Θα το βρείτε αν από τον κεντρικό δρόμο της Βυρώνειας ακολουθήσετε την πινακίδα προς ποταμό Στρυμόνα στο φανάρι.

Ο δρόμος μπαίνει μέσα στο χωριό, διασχίζει τις σιδηροδρομικές γραμμές και αφού περάσει τη γέφυρα του ποταμού συνεχίζει στο χωματόδρομο του αναχώματος.

Εδώ πρέπει να έχετε τα μάτια σας ανοιχτά.

Διασχίζετε μία εξαιρετική περιοχή για παρατήρηση ερωδιών, συλβιίδων, λαγγόνων και διαφόρων ειδών αρπακτικών πουλιών, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Θυμηθείτε όμως να κοιτάζετε και στα χωράφια πίσω σας. Πελεκάνοι και κορμοράνοι πηγαινοέρχονται για ψάρεμα.

Στα παραλίμνια λιβάδια της Κερκίνης καταγράφεται o μεγαλύτερoς αριθμός βoυβαλιώv στηv Ελλάδα, τα οποία είvαι ζώα πρoσαρμoσμέvα vα ζoυv ελεύθερα σε υγρότoπoυς.

Λίγο παρακάτω, τα φλαμίνγκο με τα μακριά λεπτά πόδια βόσκουν αμέριμνα στα ρηχά νερά της λίμνης. Τρέφονται με μικρά ασπόνδυλα που αφθονούν στην περιοχή.

Τον Νοέμβριο ο πληθυσμός των φλαμίνγκο στην Κερκίνη φτάνει τις 8 με 10 χιλιάδες. Εγκαταλείπουν την περιοχή στα μέσα με τέλη Μαρτίου.

Τα συγκεκριμένα πτηνά αναπαράγονται στην Τουρκία, Ιταλία, Ισπανία και Γαλλία και πολλά από αυτά φέρουν ειδικά πλαστικά δαχτυλίδια με κωδικό που μπορεί κάποιος να τον διαβάσει με τηλεσκόπιο.

Η χωμάτινες διαδρομές στα αναχώματα της λίμνης δίνουν τη δυνατότητα παρακολούθησης διαφόρων ειδών πουλιών καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Ο τόπος αυτός είναι ο μοναδικός στην Ευρώπη, όπου σε μία αποικία φωλιάζουν 12 διαφορετικά είδη πουλιών.

Μάλιστα για πρώτη φορά μετά από 150 χρόνια επεκτάθηκαν τα όρια της περιοχής αναπαραγωγής του απειλούμενου είδους του αργυροπελεκάνου (Pelecanus crispus) χάρη τις τεχνητές εξέδρες που κατασκεύασε ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Κερκίνης.

Η διαδρομή στο ανάχωμα της Βυρώνειας συνεχίζει για λίγα χιλιόμετρα πλάι στις όχθες τις λίμνης και καταλήγει στον κεντρικό δρόμο και στο χωριό Λιθότοπος όπου και το φράγμα.

Οι βόλτες στα αναχώματα της Κερκίνης είναι απόλαυση για όσους κάνουν ποδήλατο στην εξοχή.

Σίγουρα θα σταματήσετε αρκετές φορές για να παρατηρήσετε φλαμίνγκο, αργυροπελεκάνους και νανόχηνες.

Θα δείτε τις πλάβες και τους ψαράδες που στήνουν τα καλάμια τους σε συγκεκριμένα σημεία με σηματοδότηση για τους ερασιτέχνες αλιείς.

Νωρίς το απόγευμα καθώς ο ήλιος γέρνει προς τη δύση, τα φλαμίνγκο μπαίνουν σε σειρά και παρελαύνουν με συντονισμένο βηματισμό σαν σε χορό για να ενωθούν το ένα πίσω από το άλλο σε μεγάλες ομάδες και να κουρνιάσουν.

Την ίδια ώρα μαζεύονται με αργό βαρύ βηματισμό και οι νεροβούβαλοι από τη βοσκή.

Στα γόνιμα λιβάδια της πεδιάδας των Σερρών γύρω από τη λίμνη Κερκίνη ζει ο μεγαλύτερος αριθμός νεροβούβαλων της χώρας.

Ο νεροβούβαλος της Κερκίνης

Το βουβάλι δεν μπορεί να επιβιώσει περιορισμένο παρά μόνο ως ζώο ελευθέρας βοσκής. Είναι απειλούμενο είδος και προστατεύεται από τη διεθνής συνθήκη Ramsar. Το ζώο κινδύνευε με αφανισμό και χάρη στις προσπάθειες των ντόπιων, όχι απλά διασώθηκε αλλά έδωσε νέα πνοή στην κτηνοτροφική δραστηριότητα της περιοχής.

Οι νεροβούβαλοι έφτασαν στην Ελλάδα κατά την αρχαιότητα όταν ο Ξέρξης μετέφερε τις προμήθειες του στρατού του διαβαίνοντας τον ποταμό Στρυμόνα.

Σήμερα ο αριθμός τους κυμαίνεται περίπου στις 3.500 σε όλη τη χώρα, εκ των οποίων περίπου 2.850 ζουν στην περιοχή της Κερκίνης.

Το βουβαλίσιο κρέας είναι έχει υψηλή διατροφική αξία (χαμηλά λιπαρά, πλούσιο σε σίδηρο). Θα το δοκιμάσετε σε όλες σχεδόν τις τοπικές ταβέρνες. Στον οικισμό Λιβαδιά, πλάι στο χωριό Κερκίνη, μπορείτε να προμηθευτείτε βουβαλίσια προϊόντα στο κρεοπωλείο Μπόρας.

Το χωριό Λιθότοπος και το φράγμα στον ποταμό Στρυμόνα

Ο Λιθότοπος είναι το πιο τουριστικό χωριό της περιοχής με θέα στη λίμνη και λιμανάκι πλάι στο φράγμα.

Η περιοχή είναι το καλύτερο σημείο για να δείτε βαλτόπαπιες, λευκοτσικνιάδες και νυχτοκόρακες. Το χειμώνα οι πελεκάνοι πλησιάζουν τους ψαράδες οι οποίοι τους ταΐζουν, ενώ το καλοκαίρι τα σκουφοβουτηχτάρια φωλιάζουν δίπλα στο λιμάνι.

Μπορείτε να κάνετε οργανωμένη ιππασία και βαρκάδα, ενώ λειτουργούν αρκετά ξενοδοχεία και ταβέρνες με θέα στη λίμνη.

Σεβασμός στο περιβάλλον και εισαγόμενα σκουπίδια

Αν και η περιοχή της Κερκίνης έχει όλες τις προδιαγραφές για ανάπτυξη του αγροτουρισμού, που θα μπορούσε να δώσει νέα ώθηση στην τοπική οικονομία προκειμένου να περιοριστεί το αυξανόμενο κύμα της μετανάστευσης των νέων στο εξωτερικό, σε πολλά σημεία δίνει εικόνα εγκατάλειψης.

Ιδιαίτερα δυσάρεστη εντύπωση δημιουργεί στον επισκέπτη η ύπαρξη σκουπιδιών μέσα και έξω από τη λίμνη, παρότι όλα τα γύρω χωριά είναι φροντισμένα και καθαρά.

Τα περισσότερα απορρίμματα (πλαστικά μπουκάλια, κονσερβοκούτια κ.α) είναι εισαγόμενα και φέρουν ετικέτες made in Bulgaria. Συμβαίνει πολλοί Βούλγαροι να επισκέπτονται την λίμνη Κερκίνη- κυρίως για ψάρεμα και σπανιότερα για αναψυχή. Δυστυχώς, φεύγοντας ξεχνούν να πάρουν τα σκουπίδια τους, συμπεριφορά που φανερώνει αδιαφορία, έλλειψη κουλτούρας και σεβασμού προς το περιβάλλον.

Επιπλέον ένα μεγάλο κομμάτι του όγκου των πλαστικών μπουκαλιών που καταλήγει στη λίμνη έρχονται από την Βουλγαρία, μέσω του Στρυμόνα. Ο ποταμός διασχίζει για 274 χιλιόμετρα το βουλγαρικό έδαφος πριν περάσει στην Ελλάδα και στην πεδιάδα των Σερρών.

Είναι γνωστό ότι η ρύπανση δεν γνωρίζει σύνορα…

Σε κάθε περίπτωση, το θέμα της καθαριότητας στην περιοχή της Κερκίνης αφορά πρωτίστως τις τοπικές αρχές οι οποίες πρέπει να λάβουν σοβαρά μέτρα καθώς το ζήτημα δεν φαίνεται, προς τον παρόν, να ρυθμίζεται μέσω των διακρατικών επαφών.