Στο βορειοανατολικό άκρο της Σκύρου, στη ράχη του χαμηλού ακρωτηρίου Καστράκι στον όρμο Παλαμάρι και σε υψόμετρο που δεν ξεπερνά τα 20μ. από την επιφάνεια της θάλασσας, σχηματίζεται ένα πλάτωμα με έκταση 17 στρεμμάτων, όπου διατηρούνται τα κατάλοιπα του προϊστορικού οχυρωμένου οικισμού.
Ο αρχαιολογικός χώρος στο Παλαμάρι είναι επισκέψιμος (είσοδος ελεύθερη) και αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα του νησιού με σπουδαίο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, αν και ελάχιστα προβεβλημένο. Το αυτοκίνητο φτάνει μέχρι την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου.
Ο αρχαίος οικισμός παρέμεινε για 3.500 χρόνια θαμμένος κάτω από την άμμο. Το όνομά του παραμένει άγνωστο…
Βασικό στοιχείο της σημασίας του αρχαίου οικισμού στο Παλαμάρι είναι η σύνθετη και ισχυρή οχύρωση που διατηρείται άριστα σε μήκος μεγαλύτερο των 200 μ. και προσδίδει στον οικισμό ιδιαίτερη σημασία.
Ο προϊστορικός οικισμός από τη βορειοδυτική και νότια πλευρά του περικλείεται από ισχυρό τείχος με επάλληλους πεταλόσχημους προμαχώνες.
Μέχρι σήμερα έχουν διασωθεί 17 στρέμματα.
Ο οικισμός της Πρώιμης και της Μέσης Χαλκοκρατίας (3η και 2η χιλιετία π.X.) ήκμασε για περισσότερο από μία χιλιετία και εγκαταλείφθηκε στα τέλη του 17ου π.Χ. αιώνα.
Είχε σχεδόν τη διπλάσια έκταση από τα σημερινά 17 στρέμματα, καθώς ολόκληρη η ανατολική πλευρά του και ένα τμήμα της βόρειας έχουν καταβυθιστεί.
Η καταβύθιση αυτή πιστοποιείται από τα οικοδομικά λείψανα που διακρίνονται στη φυσική τομή της ανατολικής πλευράς του λόφου και τα καταβυθισμένα αρχαία δομικά υλικά στον υποθαλάσσιο χώρο.
Σημειώνεται ότι η ακτογραμμή της 3ης-2ης π.Χ. χιλιετίας υπήρξε εντελώς διαφορετική από τη σημερινή.
Σύμφωνα με τη γεωμορφολογική μελέτη του καθηγητή Κ. Παυλόπουλου, κατά την 3η χιλιετία π.Χ. ο λόφος εκτεινόταν μέχρι τη νησίδα Παλαμάρι, καταλαμβάνοντας τουλάχιστον διπλάσια, από τη σημερινή, έκταση.
Εκτιμάται ότι ο λόφος στο Παλαμάρι εκτεινόταν ανατολικότερα ως τη νησίδα στο μέσον του όρμου σχηματίζοντας έτσι ένα φυσικό λιμάνι.
Στα νοτιοανατολικά του αρχαίου οικισμού- στο σημείο που σήμερα εκτείνεται η παραλία- υπήρχε μικρή λωρίδα γης με στενό άνοιγμα, που δημιουργούσε μία μικρή λιμνοθάλασσα με υφάλμυρο νερό.
Σήμερα, το μόνο που έχει απομείνει είναι η βραχονησίδα στο μέσον του όρμου, ενώ η λιμνοθάλασσα έχει μετατραπεί σε αμμώδη παραλία, ιδανική για κολύμπι όταν κοπάζουν οι άνεμοι στο Αιγαίο.
Παλαμάρι Σκύρου: Πώς ξεκίνησε η ανασκαφή
Το 1979 ο Αρχαιοφύλακας Σκύρου Αχιλλέας Κατσαρέλιας περισυνέλεξε από το ακρωτήριο Καστράκι στον όρμο Παλαμάρι ΒΑ του νησιού, πολλά προϊστορικά όστρακα που εντοπίστηκαν ανάμεσα στους θάμνους και τις πυκνές αποθέσεις της άμμου, όπου σε μερικά σημεία διακρίνονταν τμήματα τοίχων μεγάλων κτισμάτων.
‘Ετσι το 1981 ξεκίνησε δοκιμαστική αρχαιολογική ανασκαφή, που έφερε στο φως έναν εξαιρετικά διατηρημένο παράκτιο Οικισμό της 3ης και των πρώτων αιώνων της 2ης π.Χ χιλιετίας.
Η ανασκαφή συνεχίστηκε συστηματικά από το 1985 έως το 1998.
Η τοπική κοινωνία της Σκύρου στήριξε με θέρμη την προσπάθεια των αρχαιολόγων. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο Δήμος Σκύρου ανέλαβε εξ ολοκλήρου τη δαπάνη των ανασκαφικών εργασιών.
Τα συμπεράσματα από τις ανασκαφές εσωτερικώς της Νότιας Οχύρωσης ανακοινώθηκαν στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Η Πρώιμη εποχή του Χαλκού στο Αιγαίο», Αθήνα 2008.
Θέση-κλειδί: Σταυροδρόμι σε αρχαίους θαλάσσιους στο Αιγαίο…
Η Σκύρος είχε κομβική θέση στις θαλάσσιες οδούς της αρχαιότητας. Ήταν το “σταυροδρόμι” που συνέδεε κατά την 3η π.Χ. χιλιετία τα νησιά του ΒΑ Αιγαίου με τις Κυκλάδες και τις Μικρασιατικές ακτές με την ηπειρωτική Ελλάδα.
Η οχυρωμένη πόλη στο Παλαμάρι της Σκύρου είχε οργανωμένη πολεοδομία, κεντρικούς αγωγούς στους δρόμους και προσεγμένες οικίες με τις αυλές τους.
Εστίες, φούρνοι διαμορφωμένα δάπεδα και λιθόκτιστα πεζούλια βρίσκονταν τόσο μέσα στα σπίτια όσο και στον αύλειο χώρο τους.
Από τα ευρήματα του οικισμού ξεχωρίζουν πολυάριθμα αγγεία, λίθινα και οστέινα εργαλεία, λίθινα και μεταλλικά σκεύη. Ακόμη βρέθηκαν και υπολείμματα επεξεργασίας οψιανού και τοπικού πυριτόλιθου.
Σήμερα πολλά από τα ευρήματα στο Παλαμάρι μπορεί να δει ο επισκέπτης στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σκύρου.
