Πενταγιοί ένα χωριό-θρύλος

Μία ακόμη στροφή-κορδέλα στα ορεινά της Φωκίδας και το χωριό Πενταγιοί προβάλλει σε υψόμετρο 950μ. μέσα σε μία πανδαισία γήινων χρωμάτων, κατά τα τέλη φθινοπώρου, έπειτα από μία εκστατική διαδρομή με θέα τα ακίνητα νερά στην τεχνητή λίμνη του Μόρνου.

Σε αυτό τον τόπο δεν νιώθεις τουρίστας, δεν θα βρεις σαλέ και χιονοδρομικά κέντρα. Καλά-καλά δεν θα βρεις ούτε βενζινάδικο. Οι τελευταίοι σταθμοί ανεφοδιασμού καυσίμων πριν ξεκινήσει η ανάβαση για τους Πενταγιούς βρίσκονται στο Λιδωρίκι ή στη Ναύπακτο. Τόσο κοντά, αλλά και τόσο μακριά…

Στο εκτεταμένο ορεινό σύμπλεγμα που συνθέτουν τα Βαρδούσια μαζί με την Γκιώνα, την Οξιά, τα βουνά της Ναυπακτίας και τα Όρη του Λιδορικίου με την τεχνητή λίμνη του Μόρνου,η ομορφιά της φύσης έρχεται σε πρώτο πλάνο. Κυριαρχούν οι σιωπές και οι ήχοι της, τα χρώματά της.

Ολόκληρη η περιοχή της ορεινής Φωκίδας αποτελεί ιδανικό καταφύγιο-ορμητήριο για τους φυσιολάτρες που θέλουν να ξεφύγουν από το θορυβώδες αστικό τοπίο. Τα χωριά, ανέγγιχτα από τον μαζικό τουρισμό, είναι φιλόξενα και προσφέρουν στους επισκέπτες τους την αυθεντική εμπειρία του γυρισμού στο χωριό, καθώς διατηρούν ακόμα ζωντανές τις παραδόσεις.

‘Ενα τέτοιο χωριό είναι και οι Πενταγιοί, ή Πενταγιού όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι.

Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα χωριά της Φωκίδας, ιδρύθηκε το 16ο αιώνα, και απέχει σχεδόν 80χλμ βορειοδυτικά από την Άμφισσα.

Η όμορφη Πενταγιού είναι χτισμένη αμφιθεατρικά και  “βλέπει” ανατολικά στα Βαρδούσια όρη. Κέντρο του χωριού η πέτρινη πλατεία-μπαλκόνι με θέα τις εντυπωσιακές βουνοκορφές.

Το σκηνικό συμπληρώνουν ο γερο-πλάτανος, το παραδοσιακό καφενείο πλάι, και δίπλα το παλαιό πέτρινο δημοτικό σχολείο του 1862 που σήμερα έχει διαμορφωθεί σε ξενώνα-εστιατόριο.

Απέναντι από την πλατεία ορθώνεται η εκκλησία του χωριού και στην άκρη του δρόμου μία πέτρινη βρύση προσφέρει ξέχειλα κρυστάλλινο νερό.

Οι λιγοστοί ντόπιοι, απολαμβάνουν την πρωινή Κυριακάτικη λιακάδα, κάτω από το γερο-πλάτανο της πλατείας, ενώ οι ξυλόσομπες και τα τζάκια καπνίζουν με τα πρώτα κρύα.

Η ονομασία των Πενταγιών

Πέντε δρόμοι ξεκινούν ακτινωτά από την πέτρινη πλατεία στους Πενταγιούς και, κατά μία εκδοχή, στους πέντε αυτούς δρόμους οφείλει το όνομά του το χωριό.

Άλλη εκδοχή για την προέλευση της ονομασίας του χωριού αναφέρει στους πέντε προστάτες Αγίους του χωριού, τους νεαρούς Ευστράτιο, Αυξέντιο, Ευγένιο, Μαρδάριο και Ορέστη, οι οποίοι θανατώθηκαν κατά τους διωγμούς των χριστιανών επί Διοκλητιανού και Μαξιμιλιανού το 288 μ.Χ., σύμφωνα με τον ιστορικό Δημήτρη Σταμέλο και το σύγγραμμά του “Η Δωρίδα στην Τουρκοκρατία”.

Μία άλλη εκδοχή για το όνομα των Πενταγιών, κατά το μελετητή Ιωάννη Παπαγεωργίου, κάνει λόγο για τους πέντε αδερφούς (πέντε γιους) Καμπεραίους που πρωτοεγκαταστάθηκαν στο χωριό.

Σε κάθε περίπτωση, κοινό σημείο αναφοράς προέλευσης της ονομασίας του χωριού Πενταγιοί είναι ο αριθμός πέντε. Πέντε δρόμοι, πέντε άγιοι, πέντε γιοι…

Περπάτημα στους Πενταγιούς

Το χωριό προσφέρεται για περίπατο. ‘Ενας από τους πέντε δρόμους της πλατείας οδηγεί στην Μεγάλη Βρύση, μία όμορφη πλακόστρωτη τοποθεσία  με πέτρινες κρήνες και τρεχούμενα νερά.

‘Ενας άλλος τσιμεντένιος δρομίσκος, που ξεκινά πάλι από την πλατεία δίπλα στην πέτρινη βρύση της εκκλησίας, οδηγεί σε ένα ακόμη αξιοθέατο προς τις πάνω γειτονιές και στην τοποθεσία Τσωραίικα Πλατάνια. Να πάτε, 300μ. απόσταση είναι, κι έχει ωραία θέα.

Ο στενός τσιμεντοδρομος προς τα Τσωραίικα Πλατάνια ακολουθεί τη λαγκάδα και ανηφορίζει πάνω από χωριό. Υπάρχουν ταμπέλες.

Καθ΄οδόν θα συναντήσετε και την πέτρινη Βρύση Μαστρογιάννη.

Μαρία Πενταγιώτισσα η γυναίκα-θρύλος

Μπορεί οι περισσότεροι να μην γνωρίζουν καν πού πέφτουν οι Πενταγιοί, όλοι όμως έχουν ακουστά τη γυναίκα-θρύλο της περιοχής, τη Μαρία την Πενταγιώτισσα.

Η Μαρία η Πενταγιώτισσα, ή Μαρίτσα Πενταγιώτισσα ήταν μία εκπάγλου καλλονής κοπέλα, που γεννήθηκε σε αυτό το ορεινό χωριό της Φωκίδας, την εποχή της βασιλείας του Όθωνα. Ο πατέρας της ήταν γραμματοδιδάσκαλος, εξ ου και ο χαρακτηρισμός της σε δημοτικό τραγούδι “μωρή δασκαλοπούλα”. Το πραγματικό της επώνυμο τείνει σχεδόν ξεχαστεί και το όνομα Πενταγιώτισσα το πήρε από τον τόπο καταγωγής της, την Πενταγιού.

Τσελιγκάδες και παλληκάρια από τα γύρω χωριά σφάζονταν για την καρδιά της “όμορφης δασκαλοπούλας”. Τα αιματηρά επεισόδια ανάμεσα στους επίδοξους μνηστήρες τάραξαν αρκετές φορές την καθημερινότητα της συντηρητικής τότε κοινωνίας.

Μέχρι που αποκαλύφθηκε ο μυστικός έρωτας της κοπέλας με έναν νέο του χωριού, τον Δημήτρη Τουρκάκη. Τότε η Μαρία η Πενταγιώτισσα δέχτηκε μεγάλες πιέσεις από τον αδελφό της να σταματήσει αυτή η κρυφή σχέση. Το κακό δεν άργησε να συμβεί.

Ο αδερφός της δολοφονείται από τον Δημήτρη Τουρκάκη και η ίδια συλλαμβάνεται κατηγορούμενη για ηθική αυτουργία στο φόνο. Το απόσπασμα της χωροφυλακής τήν συνέλαβε σε γύρω βουνά όπου είχε καταφύγει. Ξέσπασε σάλος. Την οδήγησαν στο εδώλιο του Κακουργιοδικείου Μεσολογγίου μαζί με τον αγαπημένο της, ο οποίος καταδικάστηκε στην εσχάτη των ποινών. Εκείνη “έπεσε στα μαλακά”, σχεδόν αθωώθηκε, και λέγεται ότι οφείλεται σε καθαρή μεροληψία των ενόρκων “θελχθέντων από την ωραιότητα της” ή κατά άλλους από πίεση που άσκησε ο γιος ενός εκ των ενόρκων που υπήρξε εραστής της, προ του φόβου αποκάλυψης, ή κατ΄ άλλο θρύλο από πίεση που άσκησαν δύο χωροφύλακες ομοίως.

‘Αντε, να βρεις την αλήθεια σε μια χαμένη δικογραφία…

Η Μαρία η Πενταγιώτισσα, μετά τον χαμό του αδελφού της αλλά και του αγαπημένου της, φέρεται να επέστρεψε στη Φωκίδα και παντρεύτηκε τον χήρο Κωνσταντίνο Αρμάο στο διπλανό χωριό Παλαιοκάτουνο (Κροκύλειο), του ανέθρεψε και μόρφωσε τα 4 παιδιά του που είχε από τον προηγούμενο γάμο, και πέθανε το 1885 σε ηλικία 64 ετών.

Η ζωή της αποτέλεσε πηγή έμπνευσης θεατρικών έργων, κινηματογραφικών ταινιών αλλά και ποιημάτων. Η ιστορία της παραμένει μέχρι σήμερα ένας θρύλος.

Αν πάτε στους Πενταγιούς, θα καταλάβετε γιατί…