Το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης βρίσκεται σε υψόμετρο 1450μ. στην καρδιά του Γράμμου, περίπου 50 χλμ. νοτιοδυτικά της Καστοριάς και η λειτουργία του αποτελεί υπόδειγμα θεματικού τουρισμού και ένα μεγάλο κεφάλαιο στις ιστορικές-φυσιολατρικές διαδρομές στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια.
Κρυμμένο σε ένα αλπικού τύπου ξέφωτο, που το περιβάλλει πυκνό δάσος με οξιές, το Πάρκο προβάλλει σαν ορεινό καταφύγιο, μετά από 4 χλμ χωματόδρομου μέσα στο βουνό (καλός δασικός δρόμος, βατός για συμβατικά αυτοκίνητα όλο το χρόνο- το χειμώνα να προηγηθεί τηλεφώνημα για ενημέρωση της κατάστασης του δρόμου λόγω χιονόπτωσης).
Η διαδρομή ως εκεί αποκαλύπτει ότι ο Γράμμος είναι ένα βουνό με γλυκιά αγριάδα και ανέγγιχτες φυσικές ομορφιές. Οι πλαγιές του καλύπτονται από πανέμορφα πυκνά δάση με οξιές, έλατα και μαύρη πεύκη, που οριοθετούν ξέφωτα και αλπικά λιβάδια με χαμηλή βλάστηση.
Ψηλότερα προς στην κορυφή του βρίσκονται οι μαγευτικές ορεινές λίμνες Αρένες.
Αυτό το βουνό είναι ένας επίγειος παράδεισος για όσους αγαπούν τις off-road ορεινές διαδρομές, το περπάτημα στη φύση και τις περιηγήσεις σε τόπους με ιστορία.
Εντυπωσιασμένος, σήμερα, ο επισκέπτης από την τόσο άγνωστη και σπάνια φυσική ομορφιά του Γράμμου, αναρωτιέται πώς ένας τόσο ειδυλλιακός τόπος έγινε “θέατρο” των πιο σκληρών μαχών, κατά τον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα (1946-1949).
Καθ΄ οδόν για το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης, αναρωτιέται ακόμη και για τις συνθήκες εκείνης της εποχής, για το αν τελικά η ιστορία επαναλαμβάνεται…
Το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης
Μετά την επίσκεψη στο Πάρκο έχει πάρει τις απαντήσεις και την αίσθηση ότι ο προορισμός αυτός δεν είναι ένα ταξίδι στην ιστορία, αλλά και ένα ταξίδι αυτογνωσίας. Φεύγοντας από εκεί αισθάνεται πιο πλούσιος εσωτερικά.
Και αυτή η αίσθηση οφείλεται στην μαεστρία της σύγχρονης επιστημονικής προσέγγισης του ιστορικού Ραϋμόνδου Αλβανού, που μυεί τους επισκέπτες κατά την ξενάγηση στο Πάρκο σε μια από τις πιο άγριες περιόδους της σύγχρονης ιστορίας της Ελλάδας.
Ο διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας καθηγητής, Ραϋμόνδος Αλβανός, επιστημονικός υπεύθυνος στο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης, ομολογεί πώς αισθάνεται πολλές φορές να ακροβατεί σε τεντωμένο σχοινί όταν μιλά για τον εμφύλιο πόλεμο, παρά την επιστημονική του κατάρτιση και το διδακτορικό του στη Σύγχρονη Ιστορία την περίοδο του Μεσοπολέμου και της δεκαετίας του ’40.
Δεν είναι εύκολο να μιλάς για τον Εμφύλιο. Άλλωστε, ούτε οι πανεπιστημιακοί ιστορικοί δεν έχουν συμφωνήσει σε μια ενιαία αφήγηση για αυτήν την ιστορία. Οι μνήμες είναι ακόμα νωπές και ο εμφύλιος, είναι αλήθεια, έφτιαξε βαθιά ριζωμένες πολιτικές ταυτότητες.
Σε τούτο τον τόπο η Ιστορία έπαιξε, για άλλη μία φορά, με την Γεωγραφία
Μεγάλο μέρος των μαχών ανάμεσα σε δύο ελληνικούς στρατούς έλαβε χώρα στη Δυτική Μακεδονία. Οι μεγάλοι ορεινοί όγκοι και η γειτνίαση με τα τότε κομμουνιστικά κράτη της Γιουγκοσλαβίας και της Αλβανίας δημιουργούσαν συνθήκες ευνοϊκές για τον κομμουνιστικό Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ). Για τον κυβερνητικό Εθνικό Στρατό (ΕΣ) ήταν πολύ δύσκολο να εγκλωβίσει και να καταστρέψει τις δυνάμεις του ΔΣΕ στα βουνά.
‘Ετσι ξέσπασε ένας λυσσαλέος και παρατεταμένος πόλεμος, που επέφερε τεράστιες υλικές καταστροφές και ανθρώπινες απώλειες.
Παράλληλα, τοπικοί πληθυσμοί ξεριζώθηκαν και χωριά ολόκληρα άδειασαν, τόσο εξαιτίας των ίδιων των συγκρούσεων μεταξύ των δύο δυνάμεων, όσο και λόγω της απόφασης του επίσημου κράτους να απομακρύνει τους ντόπιους από τις εστίες τους, ώστε να περιοριστούν οι δυνατότητες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) για ανεφοδιασμό και στρατολόγηση.
Η περιοχή δεν ανέκαμψε ποτέ πλήρως από τις δημογραφικές επιπτώσεις της τραγικής αυτής ιστορίας…
Ξενάγηση στο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης
Η ξενάγηση αρχίζει στην αίθουσα εκδηλώσεων του Πάρκου όπου λειτουργεί και χώρος βιβλιοθήκης. Οι επισκέπτες μπαίνουν στο κλίμα της ιστορικής εποχής με την προβολή 15λεπτου βίντεο και ιστορικών φωτογραφιών από τα βασικά ιστορικά γεγονότα της εποχής (Μακεδονικός Αγώνας, Βαλκανικοί πόλεμοι, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Προσφυγικό ζήτημα, Μεσοπόλεμος, Κατοχή, Εμφύλιος).
Στη συνέχεια οδηγούνται έξω, στο φυσικό περιβάλλον, για να δουν τον τόπο της ιστορίας. Από την βεράντα του κεντρικού κτηρίου υποδοχής αφήνουν τη ματιά τους να χαθεί στον ορίζοντα. Είναι αξιοσημείωτο πόσο πιο προσεκτικά πέφτουν, τώρα, τα βλέμματα στις γύρω βουνοκορφές.
Αυτό, λοιπόν, ήταν το σκηνικό για τα όσα διαδραματίστηκαν…
Η ξενάγηση στο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης ολοκληρώνεται στο απέναντι κτήριο, όπου λειτουργεί Έκθεση Ιστορικής Φωτογραφίας:
- «Γράμμος: Διαδρομές στην Ιστορία» με ασπρόμαυρες φωτογραφίες-ντοκουμέντα από την καθημερινότητα των ανθρώπων, κυρίως της Δυτικής Μακεδονίας, τοποθετημένες κατά χρονολογική σειρά από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τον εμφύλιο πόλεμο.
- «Γράμμος: Διαδρομές στη Φύση» με εικόνες από τα χαρακτηριστικότερα και ομορφότερα τοπία της ορεινής αυτής περιοχής, καθώς και φωτογραφίες από τα είδη των λουλουδιών, των πεταλούδων, των πουλιών και των ζώων που ζουν σε αυτήν.
Μετά την ξενάγηση αν υπάρχει διάθεση ακολουθεί και ένας μικρός περίπατος στο δάσος προς το κοντινό μνημείο.
Ο Γράμμος είναι γεμάτος ιστορικά μονοπάτια αν θέλετε να τα περπατήσετε, ιδιαίτερα στην ιστορική τοποθεσία Χάρος.
Ερωτήσεις, αφηγήσεις, διαπιστώσεις και πολλές ιστορίες- αρκετές με κοινό παρονομαστή- έχουν ανάψει για τα καλά, καθώς όλοι γίνονται μία παρέα στο εστιατόριο -καφέ του ξενώνα μετά το πέρας της τεκμηριωμένης ξενάγησης, και η συζήτηση συνεχίζεται μέχρι αργά.
“Τα είχα λίγο μπερδεμένα στο μυαλό μου… τώρα ξεκαθάρισαν” σχολιάζουν οι περισσότεροι μετά την ξενάγηση.
Ο σκοπός του Πάρκου Εθνικής Συμφιλίωσης δεν είναι να πάρει θέση.
Στο “δια ταύτα” της εμπεριστατωμένης ξενάγησης που κάνει ο καθηγητής Ιστορίας Ραϋμόνδος Αλβανός καταγράφεται ο σεβασμός στην διαφορετική άποψη του άλλου, η αγάπη για τη διαφωνία.
“Δεν είναι κακό να διαφωνούμε” λέει ο καθηγητής και, πιστός πάντα στην επιστήμη του, εξηγεί ότι “δεν είναι δυνατόν να καταλάβουμε τον εαυτό μας, χωρίς να ξέρουμε το παρελθόν μας. Μέσα από τη μελέτη του παρελθόντος μαθαίνουμε και τον εαυτό μας και πώς είναι φτιαγμένη η κοινωνία μας”.
Τελικά η Ιστορία επαναλαμβάνεται;
Κατά τον κ. Ραϋμόνδο Αλβανό, η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Προσοχή, δεν επαναλαμβάνεται ακριβώς όπως έγινε – διευκρινίζει ο καθηγητής – γιατί οι συνθήκες κάθε φορά είναι διαφορετικές, εμείς είμαστε διαφορετικοί, η κουλτούρα μας, ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να μάθουμε πράγματα από την Ιστορία.
Και ειδικά όταν μιλάμε για Ιστορία, δεν μπορεί κανείς να είναι απόλυτος.
Το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης είναι τόπος φιλόξενος για τον επισκέπτη
Στο Πάρκο λειτουργεί ξενώνας και εστιατόριο που διαχειρίζεται ο Γυναικείος Συνεταιρισμός Νεστορίου. Τιμές εξαιρετικά οικονομικές για την ενίσχυση της δράσης του Γυναικείου Συνεταιρισμού της περιοχής.
Διαμονή: Ο ξενώνας διαθέτει ευρύχωρα δωμάτια, δίχωρα 4κλινα με εσωτερική σκάλα και θέα στο βουνό. Τιμή διανυκτέρευσης από 30 ευρώ το δίκλινο με πρωϊνό (όλο τον χρόνο).
Φαγητό: Οι φιλόξενες κυρίες του Γυναικείου Συνεταιρισμού Νεστορίου έχουν αναλάβει με μεράκι και το καφέ-εστιατόριο στον ξενώνα.
Ετοιμάζουν εξαιρετικό παραδοσιακό φαγητό και χειροποίητα γλυκά, όλα φτιαγμένα με φρέσκα τοπικά προϊόντα της δυτικής Μακεδονίας σύμφωνα με τις συνταγές των γιαγιάδων τους. Αρκεί να ενημερώσετε εγκαίρως για την επίσκεψη σας ώστε να σάς περιμένουν.
Ξεναγήσεις: Οι ξεναγήσεις διοργανώνονται κάθε Κυριακή στις 12 το μεσημέρι όλο τον χρόνο και δεν υπάρχει εισιτήριο. Επίσης διοργανώνονται ξεναγήσεις και άλλες ημέρες (και αργίες) κατόπιν συνεννόησης για μεγάλα γκρουπ, σχολεία ή συλλόγους. Δωρεάν. Η ξενάγηση διαρκεί 2-3 ώρες μαζί με την επίσκεψη στις εκθέσεις και συζήτηση. Επιστημονικός υπεύθυνος για τις ξεναγήσεις και τις εκπαιδευτικές εκδηλώσεις, είναι ο διδάκτρων σύγχρονης Ιστορίας Ραϋμόνδος Αλβανός.
Επικοινωνία: Πριν την επίσκεψή σας στο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης, να επιβεβαιώσετε το ωράριο λειτουργίας και να ενημερωθείτε για την κατάσταση του δρόμου στα τηλέφωνα 24670 21853 και 24670 62136.
Πρόσβαση: Απόσταση από την Καστοριά 50 χλμ μέσω Νεστορίου-Πεύκου. Διάρκεια διαδρομής περίπου 1 ώρα. Αναλυτικές οδηγίες πρόσβασης και περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να δείτε στην επίσημη ιστοσελίδα του Πάρκου http://grammos-pes.gr/pages/display/access/
Το Πάρκο ανήκει στο Ίδρυμα της Βουλής και ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2012.
